//

SİVAS ELBEYLİLERİNİN ANADOLUYA GELİŞLERİ
13. asırda Orta Asya’dan Anadolu’ya vuku bulan göçler sırasında elbeyli Türkmenleri Halep yoluyla Sivas’a gelmişlerdir. Yaklaşık beş asırlık konar göçer hayatından sonra 18. asırda yerleşik düzene geçen elbeylilerin meskun oldukları bölgede aynı isimle kaza teşkilatı kurulmuş, elbeyli bu statüsünü iki asır boyunca korumuştur.
Malazgirt’in fethinden sonra Anadolu’ya göçen Türkmenlerin büyük bölümü güneyden hareket ederek Suriye yolunu kullanmışlardır. Bundan sonra “Halep Türkmenleri ” genel adıyla bilinen bu göçerler arasında bir takım topluluklar meydana gelmişti. Topluluklardan biriside Ulu Yörük Türkmenleri idi. Timur’un istilası sırasında ( 1400 ) Sivas’ta yaşayan elbeyliler Ulu – Yörük topluluğunu meydana getiren oymaklar arasında sayılmaktadır. Ulu – Yörük Türklerinin Ortapare koluna mensup elbeylilerin ezici şehrin güney batısında , bazı obaları da Artuk Ovada yaşamakta idi. 1485 tarihli tahrir defteri elbeylilerin Sivas’ın güney batısında yaşadıklarını belgelemektedir. Emirza Kethüdanın idaresindeki aşiret 311 haneye sahipti ki bu da ortalama 1.555 kişilik nüfus demektir. Bu tarihten 35 yıl sonrasına yani 1520 yılına ait defterde ise 967 haneye ulaştıkları görülmektedir. Kırkdört kışlağa ve yaklaşık 4.131 nüfusa sahip elbeylilerin başında Emirza Veled-i elbeyli bulunuyordu. Aşiret 1574 yılında 36 kışlakta yaşamakta ve çiftçilikle uğraşmaktaydı. elbeylilerin bu tarihteki vergi nüfusu 1.624 tü. Oymağın toplam nüfusu ise 8.120 kadardı.
17.yy başlarında 1614 kışında Kızılırmak civarında muayyen bir kışlağa sahip elbeylilerin burada çiftçilik yapmaları, yavaş yavaş yerleşik hayata yöneldiklerini göstermektedir.

OSMANLILAR DÖNEMİNDE ELBEYLİLER :
OSMANLI İmparatorluğunda konar göçer aşiretlerin çeşitli sebeplerle belli merkezlerde iskana tabi tutulması siyasetinde elbeyliler de yerlerinden ayrılmak durumunda kalmış, aşiretin bir kısmı 1693 yılında Halep’in kuzeyinde Menbiç yakınlarındaki Rakka’ya nakledilmiştir.
Elbeylilerin bir nizam çerçevesinde tutulması amacıyla Sivas’ın güney batısında aşiretin adını taşıyan bir kaza kuruldu. elbeyli’ye kaza statüsünün verildiği tarih tam olarak tespit edilememekle birlikte Tuncer Baykara’nın asırlara bölerek sunduğu Osmanlı idari taksimatında bu oluşumun 18. yüzyılda meydana geldiği anlaşılıyor. Kazanın belli bir merkezi yoktu. Kadı, aşiretin meskun olduğu köyler arasında dolaşarak görevini ifa etmekte, kadının ikamet ettiği köy, kaza merkezi sayılmaktaydı. elbeyli kazası , mali bakımdan Sivas eyaletine bağlı, Tokat voyvodalığının nezaretinde idi. 19. yüzyıl ortalarında ( 1844 – 1845 ) elbeyli kazasının idari, demografik, ekonomik ve sosyal yapısı hakkında şu sonuçlar elde edilmiştir. Elbeyli kazasında idarenin başında kaza müdürü bulunmaktadır. Köyler ise muhtar-ı evvel ve muhtar-ı sâni adı altında ikişer muhtar tarafından yönetilmektedir. elbeyli köylerinin muhtarları da vergi mükellefi idiler. Öte yandan bazı köylerde kizirler görev yapmaktadır. Köy muhtarının yamağı hükmündeki köy kethüdası olarak tanımlanan kizirler, ücret karşılığında köylünün ekili arazisini korumakla yükümlü oldukları gibi, muhtarın aldığı kararları yahut o mahalde vukuu bulan önemli gelişmeleri halka ve ilgililere duyurmalarda görevli idiler. Ahalinin tamamı müslüman ve Türktür. Türkçe adlar taşıyan köylerden Hanlı 77, Çallı 75, Güney 68, Durdulu ve Haydarlı 50, Kartalca 49, Karalı 46, Yanalak 38, Menşurlu 36, Bedirli, Çonkar ve Yaramış 32, Gözmen ve Kayadibi 29, Ağcainiş 28, Aylı 27, Gazibey ve Söğütçük 25, Kabasakal ve Koyuncu 23, Herekli 22, Kızılöz 21, Keçili ve Kızılcakışla 19, Kethüdalı 18, Damılı 17, Akkuzulu ve Sorhuncuk 14, Karalar 13, Bostancık ve kızılcaköy 11, kavlak 10 haneye sahipti.

ELBEYLİLERİN ANADOLUYA GELİŞLERİ İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR VE DİĞER ELBEYLİLER :
Elbeyli Yörüklerinin bu bölgeye ne zaman geldikleri kesin olarak bilinmemektedir. Ancak ; yörede yaşayan Yörük Kocalarından babadan oğula geçen bilgilere ve yine elbeyli Türkmenleri ile ilgili araştırma yapan değerli hocalarımızın belirttikleri hususlara göre elbeyli Türkmenlerinin Anadolu’ya ve yöreye gelişleri şöyle anlatılabilir. Prof. Dr. Ali Sevim ve Prof. Dr. Yaşar Yücel ” Türkiye Tarihi , Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi ” adlı yazmış oldukları araştırma kitabının önsözünde ; Anadolu’nun Türkleştirilmesi ve Türk Yurdu yapılmasında ;

“Selçuklular Anadolu’yu istila ve fetih hareketlerinin başlangıcından; ( 1015 ), fetihlerin büyük ölçüde tamamlanmasına ( 1086 ) değin geçen aşağı yukarı yarım yüzyıla yakın bir dönemde Bizanslılarla büyük bir azim ve kararlılıkla sürekli mücadelelerde bulunmuşlardır. “

” Esasen Türkistan ve Horasanda sahip oldukları bütün medeniyet ve kültür unsurlarıyla batıya göç eden kalabalık Türkmen ( OĞUZ ) kitlelerinin iskan edilmesi Selçuklu Sultanlarının çok önemli tarihi bir sorunu olmuştur. Bu yüzden Türkmen Oymaklarını batıya göçe yönlendirmişlerdir. ” demektedirler.

Prof. Dr. Mehmet Altay Köymen ise ” Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi – cilt . lll sayfa 49- 50 ” adlı araştırma kitabında ise şöyle demektedir. ” Selçuklu Devletini başlarında Selçuklu Başbuğlar bulunmak üzere göçebe Türkmenler kurmuşlardır. Fakat daha sonra aynı Devlet yerleşik İran Halkına dayanan klasik bir İslam İmparatorluğu haline gelince , Devlet teşkilatında da göçebe Türkmenlerin yerini yavaş yavaş İran halkı ve Gulam Sistemine göre yetiştirilmiş Türkler aldılar. Böylece mülki teşkilat kadrolarını İran halkı işgal ederken, askeri teşkilat kadrolarına da bu Türkler yerleşmeye başladılar. Devletin kuruluşu sırasında başlıca yükü taşımış olan Türkmenler , Devletin takip ettiği tekamül seyrinin sonucu olarak kenarda kaldılar.
Devlet kendisini uğraştıran bu meseleyi başlıca iki şekilde çözmeye çalışmıştır..
1 – İmparatorluk içindeki göçebe Türkmenleri Anadolu’ya , Suriye’ye ve genellikle batı uçlarına doğru sevketmektir.
2 – Geri kalan Türkmenleri Devlete ve Hanedana yaklaştıracak çareler ve tedbirler aramak.
İkinci tedbir vezir Nizamül-mülk zamanında, Melikşah’ın saltanatının sonuna doğru yazdığı ‘ Siyasetname ‘ adlı kitabında teklif edilir. Bu itibarla bu teklif Sultan Alparslan zamanı için dikkate alınamaz.
İlk tedbir daha Tuğrul Bey zamanında tatbik edilmeye başlandı. Bu itibarla Sultan Alparslan’ın zamanında Devletin takip ettiği belirli bir Türkmen siyasetinden bahsedilebilir.” Denmektedir.

ELBEYLİ YÖRÜKLERİ ( TÜRKMENLERİ ) Ali Rıza Yalman ( Yalkın ) ” Cenupta Türkmen Oymakları ” adlı kitabının birinci kısmının önsözünde şöyle diyor.
” Gaziantep İli içinde belirli bir şekilde kendi özelliklerini gösteren Türkmenlerimizin arasında üç sene bulunduğumdan, bu Türkmenler üzerinde yaptığım tetkikleri ve topladığım etnografi bilgileri oldukça önemli bir yetkiyle okuyucularıma sunarken önce dikkatlerini üç kısma çekmek isterim. Güney illerimizdeki oymakların bölük ve obalarını, ikinci olarak mevcut Türkmenlerin içinde şimdiye kadar saklayabilen Elbeylilerin özelliklerini, üçüncü olarak da Elbeyliler dahil olmak üzere bütün Türkmenlerin adet, gelenek , hikaye ve türkülerini içine alır. ”

Daha sonra buradaki Türkmen Oymaklarını şöyle guruplandırmıştır.

CENUPTA TÜRKMEN OYMAKLARI :
1- Elbeyli Oymağı ( 7- Oba ) ————- Berelli Oymağı ( 5 – Oba )
2- Dağınık Oymaklar ( 5 – Oba )
3- Beydili Oymakları
a) Barak Oymağı ( 12 – Oba )
b) Bayındır Oymağı ( 5 – Oba )
c) Beydili Oymağı ( 12 – Oba )

Aynı kitabın sekezinci sayfasında Elbeyli Oymağına bağlı Obalar ise şöyle sıralanmaktadır. Bu obaları birer birer yazdığını da ifade etmiştir.

ELBEYLİ OYMAĞI OBALARI
1 – Gavurelli Obası
2 – Prenli veya Çördüklü Obası
3 – Tirkili Obası
4 – Taflı Obası
5 – Şahveli Obası
6 – Firizli Obası
7 – Karataşlı Obası

Aynı eserin dokuzuncu sayfasında ise yazar şöyle diyor.
1919 senesinden beri sık sık temas ettiğim Elbeyli Aşiretini bu defa Kiliste daha iyi inceleme fırsatı buldum.
Elbeyli Aşireti Türkmenlerden ayrı bölüktür. Bunların kökü hakkında Ebül Hüda Efendi diyorki ; Türkmenler 80.000 ev ( Çadır ) , 36 bölüktür. Bu bölüklerden birisine Anadolu’dan ” Sultanmelek ” isminde birinin oğlu Bey olmuş. Ondan sonra Türkmen’den bölünen bu aşiretin ismine ” Elbeyli ” denmiş.

Prof.Dr.Faruk SÜMER – Oğuzlar ( Türkmenler ) tarihleri, Boy teşkilatı- Destanları – adıyla yayımlamış olduğu eserinin 348. sayfasında Seyyah NİEBUHR’UN -1764 yılında belirlediği Türkmen Oymakları listesini şöyle açıklıyor.
Türkmen Oymaklarına dair Avrupalı Seyyahların eserlerinde bazı listeler görülür. Bildiğimize göre bu listelerin en eskisi Niebuhr’un kitabındaki listedir.

Niebuhr bu listeyi 1764 yılında Halep’te yaşayan Dr.P.Russel’den almıştı. Ben burada Sivas’la ilgili Türkmen Oymaklarını veriyorum.
1 – Pehlivanlı Oymağı = 15.000 Çadır. Sivas – Ankara arasında otururlar.
2 – Köçekli Oymağı = 10.000 Çadır. ” ” ” ”
3 – Avşar Oymağı = 500 Çadır. ” ” ” ”
4 – Cerid Oymağı = 500 Çadır ” ” ” ”
5 – Lek Oymağı = 1000 Çadır ” ” ” ”
6 – Beberli Oymağı = 1000 Çadır. ” ” ” ”
7 – Ağca-Koyunlu ” = 500 Çadır. ” ” ” ”
8 – Şam Bayadı ” = 500 Çadır. ” ” ” ”
9 – Barak Oymağı = 1000 Çadır. Yazın Sivasta, kışın Deyr Zor da otururlar.
10- Çağırganlı Oymağı ( Boz Ulus Çağırganlısı, Dulkadırlı ) = 200 Çadır yazın Sivasta , kışın Deyr Zorda ( Suriye ) otururlar.
11 – Reyhanlı Oymağı = 2000 Çadır. ( Halep Bayatları da denir. ) Yazın Sivas , kışın Halepte otururlar. Antakya Reyhanlı İlçesi bu Oymağın adını taşır.
12 – Sofular Oymağı = 500 Çadır. Sivasta otururlar.
13 – Kuluncuğlı Oymağı = 500 Çadır. Sivasta otururlar.
14 – İl-Beğli Oymağı = 2000 Çadır. Bunların yarısı Sivas Vilayetinde, yarısı da Halep Bölgesinde yaşar. Fakat daha öncede belirtildiği gibi her iki İl- Beğli Oymakları arasında yani, Sivas İl – Beğlileri ve Maraş İl _ Beğlileri arasında isim benzerliği vardır.